1 – مقدمه:
تغییرات وسیع و پرشتاب ساختارهای اجتماعی و اقتصادی در جهان امروز، باعث ایجاد ﺗﻨﻮع در رﺷﺘﻪ ﻫﺎی ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ دانشگاهی و ﮔﺴﺘﺮش آﻣﻮزش ﻫﺎی ﺣﺮﻓﻪ ای منطبق بر استانداردهای جهانی شده است. در چنین بستری از تحولات سریع و آنی، ضروری است تا نهاد مدرسه به عنوان یکی از مهمترین و تعیین کننده ترین بازوهای اجرایی تعلیم و تربیت در جامعه و همچنین به مثابه سُکّان هدایت و توانمند سازی نسلهای جدید ، انسجام و چابکی متناسب و در فراخور این تغییرات را در خود ایجاد نماید. همچنین با توجه به اﺷﺘﻐﺎل والدین در خارج از خانه و گاها ﻋﺪم آﮔﺎﻫﯽ دقیق از ظهور و بروز چنین تغییراتی، نقش مدارس به عنوان حلقه اتصال دانش آموزان به جریانهای مذکور، بیش از پیش نمایان میگردد.
در این راستا، اﻫﻤﯿﺖ و ﺿﺮورت ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻣﺸــﺎوره تحصیلی به عنوان یک فرایند توسعه ای و توانمند سازی، جهت اﺟﺮای آموزشهای ﻋﻤﻮﻣﯽ و ارتقاء ﮐﯿﻔﯿﺖ آن در ایجاد ﺗﻄﺎﺑﻖ و ﺳﺎزﮔﺎری داﻧﺶ اﻣﻮزان مرتبط با جریان تغییرات ذکر شده جهت ﺗﺤﻘﻖ اهداف عالی نظام آموزش و پرورش بیش از پیش نمایان میگردد، به این ترتیب که این نهاد با کمک به دانش آموزان جهت آگاهی از توانایی ها و علائق حرفه‌ای خویش، موقعیت ها و فرصت های موجود در جامعه به شکل منطقه ای و جهانی را ترسیم و نقشه راه متناسب با مختصات فردی هر دانش آموز را فراهم آورده و بر این اساس طرح ها و تصمیمات دانش آموزان را موثر می سازد. امتداد چنین ساختار ذهنی به توسعه و پیشرفت افراد در ادامه مسیر تحصیلی و شغلی منجر خواهد شد.
2 – طرح برنامه: مدرسه به مثابه بنیاد توانمند سازی
با عنایت به مطالب گفته شده، ضروری است تا نهاد مشاوره با استفاده از ابزارها و متدهای به روز آموزشی و تربیتی و همچنین تسهیل و تسریع دسترسی دانش اموزان به منابع و مآخذ موجود در فضای کتابخانه ای و اینترنتی به شکل جهانی، موجبات ارتقاء سطح توانمندی آنها را متناسب با ویژگی ها و مختصات فردی آنها فراهم آورد. همچنین، با در نظر گرفتن اقتضائات دوره نوجوانی، لزوم برنامه ریزی اوقات فراغت دانش آموزان، اهمیت دو چندان خواهد یافت. ازین روی، برنامه های ورزشی و تفریحی در کنار فعالیتهای فرهنگی و هنری، نقشی بی بدیل در ایجاد توازن فکری و روانی دانش آموزان در فضای پرازدحام کنونی ایفا می کند. بر این اساس برنامه مشاوره تحصیلی ذیل دو عنوان کلی قابل طرح می باشد:
الف – آموزشی
برنامه آموزشی منطبق بر سرفصلهای درسی و ساختار تحصیلی افراد در جامعه تدوین می گردد. بدین صورت که با ترسیم نقشه راه کلی تحصیلی، شغلی و حرفه ای در جامعه، این بستر و امکان توسط مدرسه و نهاد مشاوره برای دانش آموز فراهم آید تا با اشراف به تصویر کلی و امکانات و منابع موجود و توانمندی های خود، در طی زمان، تصمیم و طرحی موثر جهت رشد و حرکت خود در بستر ساختارهای موجود آموزشی جامعه تدوین نماید.
در این راستا ضروری است تا نقاط ضعف و قوت فردی دانش آموز شناسایی شده و با بهبود و ارتقاء آن، موجبات حرکت و رشدی متوازن فراهم آید. ایجاد توازن مهمترین وظیفه نهاد مشاوره قلمداد میگردد.
ب – فراغت
بی توجهی به برنامه فراغت دانش آموزان خودبخود تضعیف در اجرای برنامه آموزشی را موجب خواهد شد. همچنان که در طراحی چرخه ترمودینامیکی موتور اتوموبیل، فرآیندهای انبساطی و انقباضی توامان باعث ایجاد توان و قدرت می شود، تدوین برنامه های فراغتی مناسب در کنار برنامه های آموزشی، سبب ایجاد نشاط و چابکی و انسجام و تاثیر بیشتر در روند کلی حرکت دانش آموز می گردد. ازین روی علاوه بر شناسایی و ارائه راهکارهای آموزشی از سوی نهاد مشاوره، ضروری است برنامه منسجم فراغت در بخش های مختلف شامل ورزشی، فرهنگی، اجتماعی و هنری به دانش اموز ارائه گردد.
همچنین ارائه الگوی عینی در خصوص روشهای مطالعه فوق برنامه در زمینه های مختلف علمی، فرهنگی، فلسفی و ادبی در توسعه فکری و ذهنی دانش آموز تاثیری انکار ناپذیر خواهد داشت. در این خصوص معرفی نویسندگان و کتاب های معتبر در زمینه های یاد شده برای مطالعه در اوقات فراغت رهیافتی عملی تلقی میگردد.
3 – ابزارهای عملیاتی
با توجه به مطالب مذکور و در راستای ایجاد بستر لازم جهت نیل به اهداف عالی آموزشی و پروشی، سرفصلهای کلی ذیل به عنوان ابزار عملیاتی نهاد مشاوره پیشنهاد میگردد:
1 – ایجاد ارتباط پایدار و منسجم با دانش آموزان
2 – ایجاد پل ارتباطی میان مسائل دانش آموزان و مدیریت مدرسه
3 – ترسیم نقشه راه کلی تحصیلی بر مبنای محتوای دروس و اهداف تعیین شده
4 – برنامه ریزی و هدایت تحصیلی به واسطه ارائه و ترسیم نقشه راه کلی
5 – کمک و ارجاع دانش آموزان برای استفاده از دیگر خدمات مشاوره ای
6 – اجرای دستورالعمل های آموزشی برای همه دانش آموزان
7 – برنامه ریزی برای ارایه خدماتی متناسب با مختصات فردی هر دانش آموز
8 – در نظر گرفتن مسائل تربیتی و اخلاقی همزمان با مسائل آموزشی در راستای پیشرفت
4 – رهیافت
اینجانب، با تکیه بر پشتوانه تحصیلات دانشگاهی و تجارب شغلی، مطالعات فوق برنامه ای و سایر منابع موجود و تجربه خود در فضای اموزشی، و با تاکید بر لزوم اتصال هرچه سریعتر دانش آموزان به جریانهای اصلی جهانی و تشریک مساعی در راستای حل بحرانهای فزاینده مرتبط به حیات انسان روی کره خاکی، جهت نیل به طرح کلی مذکور در بخشهای قبل، قایل به رئوس ذیل می باشم:
1 – تعمیق و تفکیک خدمات مشاوره تحصیلی با هدف افزایش ملموس کیفیت زندگی آموزشی دانش آموزان در فضای مدرسه
2 – تسطیح مسیر حرکت آموزشی دانش آموزان با گشودن گره های ذهنی، از بین بردن تردیدها، نگرانی های ناشی از فضای عمومی نوجوانی و ایجاد انگیزه و نشاط و عزم راسخ جهت فایق امدن بر موانع
3 – تعامل و درک دو سویه و ارتباط صمیمی و دوستانه با دانش اموزان جهت دستیابی به حداکثر توجه و ملاحظه دانش آموز به برنامه های ارائه شده خصوصا در بخش آموزشی
4 – توجه به انتظارات جمعی دانش آموزان مرتبط با کیفیت فنی و فضای عمومی محیط مدرسه، انضباط عمومی، امکانات و مشاعات شامل بوفه، تجهیزات و برنامه های ورزشی و فوق برنامه
5 – توجه به انتظارات جمعی دانش آموزان در خصوص کیفیت ارائه مطالب از سوی دبیران، فوق برنامه های آموزشی، برنامه امتحانات و نحوه ارزیابی کلاسی
6 – توجه و ملاحظات مجزا برای ایجاد فضای تحصیلی ایده ال خصوصا برای دانش اموزان نخبه با توجه به شانس کسب اعتبار درخشان برای مدرسه در مسیر کنکور و دانشگاه